Mračna sudbina Srbina iz Vršca: Kako je Dimitrije postao Hitlerov saradnik i završio pred streljačkim vodom

Zvao se po rođenju Dimitrije Stojaković. Srbin iz Vršca. Imao je 44 godine kada je 1927. promenio ime u Döme Sztójay iliti Deme Stojai. I postao Mađar. Naturalizovani. A zbog zla koje je nosio u sebi i zbog kojeg su patili mnogi – streljan je 1946. Ovo je priča o mračnoj sudbini vršačkog Srbina.

Učestvovao je u Prvom svetskom ratu na strani Austrougarske, kada se i pridružio kontrarevolucionarnoj armiji Mikloša Hortija, koji je već 1920. postao regent Kraljevine Mađarske, a Dimitrije je njegov blizak saradnik. Imenovan je za vojnog atašea u Berlinu. Karijera ga jhe vodila kasnije i do amasadora u Nemačkoj.

Više puta se sastajao sa Hitlerom, a zabeležen je njihov susret i 28. marta 1941. godine, dan nakon demonstracija u Beogradu i čuvenih parola “Bolje rat nego pakt, bolje grob nego rob“. Tada je od vođe Trećeg rajha dobio podatke o planiranom napadu na Kraljevinu Jugoslaviju i ponudu Mađarskoj da se pridruži, jer će biti bogato teritorijalno nagrađena za savezništvo.

Iako je u nekom ranijem periodu zalagao se za što veću neutralnost u sukobima na tlu Evrope, te 1941. je uveliko promenio mišljenje i svesrdno je podržavao sadejstvo sa nacistima, posebno kako Rumunija kao saveznica ne bi preuzela deo teritorije Jugoslavije na koje Mađarska ima pik.

Nakon kapitulacije Italije, nacisti su 1944. okupirali Mađarsku, a Stojai je postavljen za predsednika Vlade.

Pobegao je pred naletom Crvene armije početkom 1945. godine, ali su ga zarobili Amerikanci i kasnije predali Mađarskoj. Suđeno mu je za teške ratne zločine. Streljan je u avgustu 1946. u Budimpešti.