OVI PRAVOSLAVCI BOŽIĆ SLAVE KADA I KATOLICI Zašto srpska crkva nikada nije prihvatila gregorijanski kalendar, ali ni najprecizniji Milankovićev

Božić, praznik rođenja Isusa Hrista, jedan je od najznačajnijih hrišćanskih praznika i obeležava se u svim hrišćanskim crkvama. Ipak, datum njegovog proslavljanja nije isti kod svih vernika. Dok većina hrišćanskog sveta Božić slavi danas, 25. decembra, deo pravoslavnih crkava ovaj praznik obeležava 7. januara. Zašto Srbi nikada nisu prihvatili gregorijanski kalendar?

Razlog za ovu razliku ne leži u veri ili učenju crkve, već u upotrebi različitih kalendara.

Osnova za razumevanje ove razlike nalazi se u istoriji kalendara. U hrišćanskom svetu su tokom vekova korišćena dva glavna kalendarska sistema: julijanski i gregorijanski kalendar. Julijanski kalendar uveo je rimski car Julije Cezar 45. godine pre nove ere i on je vekovima bio u širokoj upotrebi.

Postepeno pomeranje datuma

Međutim, s vremenom se pokazalo da ovaj kalendar ne prati precizno Sunčevu godinu, zbog čega je dolazilo do postepenog pomeranja datuma u odnosu na astronomske cikluse.

Zbog tih odstupanja, 1582. godine papa Grgur XIII uveo je gregorijanski kalendar, koji je preciznije usklađen sa kretanjem Zemlje oko Sunca. Većina zapadnog sveta postepeno su prihvatile ovaj kalendar u građanskoj upotrebi. Danas gregorijanski kalendar koristi gotovo ceo svet.

Razlika između julijanskog i gregorijanskog kalendara trenutno iznosi 13 dana. Zbog toga datum 25. decembar po gregorijanskom kalendaru pada na 7. januar po julijanskom kalendaru.

Upravo iz tog razloga deo pravoslavnih crkava Božić slavi 7. januara, iako ga po crkvenom kalendaru i dalje obeležava 25. decembra.

Inače, kako smo već pisali, naši unuci slaviće Božić 8. januara od 2100. godine, koji pravoslavna hrišćanska zajednica slavi po julijanskom kalendaru, a i svoje krsne slave, takođe, dan kasnije, kao i Srpsku novu godinu. Tako će biti ukoliko Srpska pravoslavna crkva (SPC) do tada ne promeni kalendar, odnosno ostane pri stavu da vreme računa po julijanskom.

Pitanje ponovo otvoreno početkom 20. veka

U pravoslavnom svetu pitanje kalendara ponovo je otvoreno početkom 20. veka. Na Svepravoslavnom kongresu u Carigradu 1923. godine razmatrana je kalendarska reforma, a tom prilikom je prihvaćen reformisani julijanski kalendar, poznat i kao Milankovićev kalendar, po srpskom naučniku Milutinu Milankoviću koji ga je matematički i astronomski izradio.

Milankovićev kalendar predstavlja najprecizniji kalendar do danas. On se za nepokretne praznike, uključujući Božić, u potpunosti poklapa sa gregorijanskim kalendarom sve do 2800. godine, ali je koncipiran kao reforma julijanskog sistema.

Međutim, Milankovićev kalendar nije prihvaćen od strane svih pravoslavnih crkava. Njegovo usvajanje dovelo je do podele u praksi: jedan deo pravoslavnog sveta prihvatio je reformisani julijanski kalendar za obeležavanje nepokretnih praznika, dok je drugi deo odbio reformu i zadržao stari julijanski kalendar u bogoslužbenoj upotrebi.

Pravoslavne crkve koje Božić slave kada i katolici

Pravoslavne crkve koje su prihvatile reformisani julijanski, odnosno Milankovićev kalendar, danas Božić slave 25. decembra po građanskom kalendaru. Među njima su:

• Carigradska (Vaseljenska) patrijaršija
• Grčka pravoslavna crkva
• Rumunska pravoslavna crkva
• Bugarska pravoslavna crkva
• Antiohijska patrijaršija
• Kiparska pravoslavna crkva
• Pravoslavna crkva u Češkoj
• Pravoslavna crkva u i Slovačkoj
• Pravoslavna crkva Ukrajine (Ukrajinski pravoslavni vernici su uvek slavili Božić 7. januara, ali to se za mnoge promenilo 2022. godine, jer je Pravoslavna crkva Ukrajine (PCU) prvi put dozvolila svojim vernicima da Božić slave 25. decembra. UPC se 2022. odvojila od Moskve zbog ruske invazije na Ukrajinu, a mnogi ukrajinski pravoslavni hrišćani prvi put su proslavili Božić 25. decembra 2023.)

Ko je ostao pri julijanskom kalendaru

Sa druge strane, pravoslavne crkve koje nisu prihvatile Milankovićev kalendar i koje su ostale pri starom julijanskom kalendaru Božić slave 7. januara po građanskom računanju vremena. To su:

• Srpska pravoslavna crkva
• Ruska pravoslavna crkva
• Jerusalimska patrijaršija
• Gruzijska pravoslavna crkva
• Makedonska pravoslavna crkva
• Manastiri na Svetoj Gori

Važno je naglasiti da sve pravoslavne crkve, bez obzira na kalendar koji koriste, Božić slave istog dana po svom crkvenom računanju vremena – 25. decembra. Razlika se odnosi isključivo na kalendarski sistem kojim se taj datum određuje u odnosu na savremeni građanski kalendar.